FƏLSƏFİ  MƏNBƏLƏR

ANTİK FƏLSƏFƏ

 

 

 

 

b.e.ə. VI ƏSR

 

b.e.ə. 584 Θαλῆς ὁ Μιλήσιος  

İlk yunan filosofu, Milet məktəbinin banisi Fales.

Video-En-1 ,2.

b.e.ə. 570 Ἀναξίμανδρος

Anaksimandr. Təbiət haqqında

Video-En.

b.e.ə. 546 Ἀναξιμένης Anaksimen. Təbiət haqqında

Video-En. 1, 2,

 

 

b.e.ə. 540 Πυθαγόρας Pifaqor. Mahiyyət haqqında

Video-En.

 

b.e.ə. 530 Ξενοφάνης Ksenofan.

Video-En ,2.

b.e.ə. 504 Παρμενίδης   Parmenid.

Video-En-1, 2

 

b.e.ə.. 504 Ἡράκλειτος   Heraklit. Təbiət haqqında

Video-En-1, 2, 3.

b.e.ə.450 Ζήνων ὁ Ἐλεάτης Zenon Eliat.

Video-En.

 

b.e.ə.445 Μέλισσος ὁ Σάμιος.

Eleya məktəbinə aid edilən Samoslu Melis özünün "Təbiət, yəni Həqiqi mövcud olan haqqında" əsərində Parmenidin varlığını Kainatla eyniləşdirmiş,  Kainatın sonsuzluğu ideyasını irəli sürmüşdür.

Video-En.

 

 

b.e.ə. V ƏSR

 

b.e.ə. 460 Ἀναξαγόρας Anaksaqor.

Video-En-1, 2,

 

b.e.ə. 450 Ἐμπεδοκλῆς Empedokl. Təbiət haqqında

 Empedokl. Saflaşma

Video-En.1, 2, 3,

 

 

 

 

b.e.ə.440

Qorgiy. Təbiət haqqında və ya Mövcud olmayan haqqında

Video-En.

 

 

 

 

 

b.e.ə. 440 Protaqor. Həqiqət

Video-En.

 

 

 

 

b.e.ə. 411 Prataqor. Tanrılar haqqında

Video-En.

 

 

Ἱππίας ὁ Ἠλεῖος.

Qədim yunan filosofu, sofist, Platonun "Hippiy böyük", "Hippiy kiçik", "Protaqor" dialoqlarının personajlarından biri olan Hippiy Elidalı

 

Πρόδικος. Απόφαση του Ηρακλή

Qədim yunan filosofu, sofist, Keosun Afinada səfiri Prodikin "Herkules yol ayrıcında" alleqorik əsəri Herkules  iki tale - yolu çətin olan, amma şöhrətə aparıb çıxaran Fəzilət və ilk baxışda asan və cazibəli görünən Qəbahət - arasında seçim etməli olur. Bu yollardan biri düzgün, digəri isə adama xoş gələndir.

 

b.e.ə.449 Sokrat.

Video-En.-1, 2, 3, 4, 5

 

 

b.e.ə. IV ƏSR

 

  Πλάτων. Παρμενίδης

Platonun "Parmenid" adını verdiyi dialoqu Eleya fəlsəfi məktəbinin başçısının, Parmenidin adını daşıyır. Bu dialoq eyni zamanda ikinci adla "İdeyalar haqqında" adı ilə də tanınır. Burada dörd nəfərin - 60 yaşlı Parmenidin, 40 yaşlı Zenonun, 20 yaşlı Sokratın və gənc Aristotelin (bu, filosof Aristotel deyil) söhbəti qələmə alınmışdır. Əsər dörd hissədən ibarətdir. Birinci hissədə Sokrat Parmenid müdrikliyindən vəcdə gəlmiş bir yeniyetmə kimi təsvir olunur. Sonradan o, Zenonun çoxluğum mümkün olmaması tezisinə qarşı ideyalar haqqında təlimi qoyur. Burada Sokrat Parmenid tərəfindən müəyyən təqidə məruz qalsa da qəti olaraq təkzib olunmur.

Video-En.

 

Πλάτων. Κρατύλος.

Platonun "Kratil" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Adların düzgünlüyü haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Θεαίτητος.

Platonun "Tyetet" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Bilik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Σοφιστής.

Platonun "Sofist" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Mahiyyət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων.Πολιτικός.

Platonun "Siyasətçi" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Monarxın hakimiyyəti haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

Πλάτων. Πρωταγόρας.

Platonun "Protaqor" adını verdiyi eyni zamanda ikinci adla "Sofist haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Γοργίας.

Platonun "Qorgiy" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Ritorika haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Ἱππίας μείζων.

Platonun "Hippiy(böyük)" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Gözəllik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Ἱππίας ἐλάττων.

Platonun "Hippiy(kiçik)" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Olmalı olan haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Ἀλκιβιάδης α.  

Platonun "Alkiviad I" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "İnsan təbiəti haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Ἀλκιβιάδης β.

Platonun "Alkiviad I" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Dua etmək haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Εὐθύδημος.

Platonun "Evtidem" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Mübahisəçi" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Ἴων.

Platonun "İon" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "İlliada haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Λάχης.

Platonun "Laxet" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Mərdlik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Λύσις.

Platonun "Lisid" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Dostluq haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Μένων. 

Platonun "Menon" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Fəzilət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Μίνως.

Platonun "Minos" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Qanun haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Θεάγης.

Platonun "Feaq" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Fəlsəfə haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Φαῖδρος

Platonun "Fedr" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Məhəbbət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Φίληβος.

Platonun "Fileb" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Həzz haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Χαρμίδης.

Platonun "Xarmid" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Mötədillik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Συμπόσιον.

Platonun "Ziyafət" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Nemət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En-1, .

 

Ἀριστοφάνης. Νεφέλαι.

Yunan komediyasının atası hesab olunan Aristofanın "Buludlar" əsərində sofislərın, o cümlədən Sokratın komik obrazları yaradılmışdır.

 

Πλάτων. Πολιτεία.

Platonun "Dövlət" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Ədalət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Τίμαιος.  

Platonun "Timey" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Təbiət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Κριτίας.  

Platonun "Kritiy" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Atlantida haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Εὐθύφρων. 

Platonun "Evtifron" adını verdiyi dialoqunda qocaman Sokratın Afinada məhkəmə binası qarşısında Evtifron adlı bir nəfərlə söhbəti qələmə alınmışdır. Evtifron Afina məhkəmə sistemində rəsmi ittihamçılardan biridir. Lakin o, indi məhkəməyə ittihamçı kimi deyil, şikayətçi kimi gəlmişdir. Evtifrondan fərqli olaraq Sokrat isə məhkəməyə şikayətin qurbanı olaraq gəlmişdir. Məlum olur ki, Sokrati ənənəvi tanrılara inanmamaqda, özündən yeni tanrılar uydurmaqda və bununla da gənclərərə mənfi təsir göstərməkdə Melet adlı birisi tərəfindən ittiham olunur. "Evtifron" dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Möminlik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En-1, .

 

Πλάτων. Ἀπολογία.

Platonun "Apologiya" adını verdiyi əsəri onun qeyri-dialoq şəklində yazılmış yeganə əsəridir. Burada Sokrat üzərində məhkəmə prosesi təsvir olunur və Sokratın məhkəmədə etdiyi çıxışlar qələmə alınmışdır. Əsər bütövlükdə ittihamın və ölüm hökmünün oxunuşundan sonra Sokrat tərəfindən söylənilmiş iki nitqdən ibarətdir. Sokrat belə hesab edir ki, onun edam olunması barədə qərar çıxaranlar Sokrata deyil, özlərinə zərbə vurmuş olurlar.  Sokrat artıq qocalıq həddinə gəlib şatdığı üçün onsuz da ölümün astanasında idi. Amma bütün gələcək müdrik Sokratı deyil, nadan ittihamçıları günahlandıracaqlar. Mənən alçalaraq məhkəmədə də, hətta müharibədə də ölümün pəncəsindən qurtulmaq mümkündür. Lakin Sokrat alçalmağı özünə rəva bilmir. Sokrat ölümə gedir, onun ittihamçilari isə yaşayacaqlar, bunlardan hansının daha yaxşı olduğu isə məlum deyil.

 1. 2

Video-En.

 

Πλάτων. Κρίτων.

Platonun "Kriton" adını verdiyi dialoqunda ölüm cəzasına məhkum edilmiş Sokratın zindanda keçirdiyi son günlərdən biri təsvir olunur. Sokratın köhnə və sadiq dostlarından biri olan Kriton həbsxanaya yollanaraq Sokrata onun qətlə yetiriləcəyinin bu günlərdə baş verəcəyini xəbər verir. Bu xəbər Sokratda yalnız sakit istehza doğurur. Kriton həbsxanaya gözətçilərinin pulla ələ alındığını və həbsxanadan qaçmaq üçün hər şeyin edildiyini ona deyir. Lakin Sokrat bu imkandan istifadə etmir, o, qanunların toxunulmaz olduğuna istinad edərək, dostunun onu həbsxanadan qaçıraraq xilas etmək təklifindən imtina edir. O, artıq Afinanın qanunları ilə barışmış və nəyin bahasına olursa olsun, hətta onlar düzgün tətbiq olunmasalar belə, onların yerinə yetirilməsini zəruri bilir. Artıq Sokrat özünü önun haqqında çıxarılmım ölüm hökmünə tabe etdirmişdir. Bu dialoq  ikinci adla "Zərurət haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

 

Πλάτων. Φαίδων.

Platonun "Fedon" adını verdiyi dialoqu Sokratın şagirdlərindən birinin, Elida məktəbinin banisinin şərəfinə adlandırılmışdır. Burada qətl günü Sokratın öz şagirdləri ilə son söhbəti verilmiş və hətta qətlin özü, Sokratın ölüm səhnəsi də təsvir olunmuşdur. Dialoqda təsvir olunan söhbət bütövlüdə  üç hissədən ibarətdir. Birinci hissənin mövzusunu ölüm problemi təşkil edir. İkinci hissə ruhun ölməzliyi, üçüncü hissə isə axirət dünsası barədə mülahizələrə həsr olunmuşdur. Burada Sokratın həyatı qəhrəmanlıqla  tərk edən bir müdrik kimi obrazı yaradılmışdır."Fedon" dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Ruh haqqında" adı ilə də tanınır.

Video 1. 2

Video-En.

 

Xenophōn. Ἀπομνημονεύματα

Sokratın şagirdlərindən biri olan Ksenofanın "Sokrat haqqında xatirələr" əsəri

 

Ἀντισθένης.

Sokratın şagirdlərindən biri, kiniklər məktəbinin banisi Antisfen.

Video-En.

 

 

Πλάτων. Νόμοι

Platonun "Qanunlar" adını verdiyi dialoqu eyni zamanda ikinci adla "Qanunvericilik haqqında" adı ilə də tanınır.

Video-En.

b.e.ə. 460 Λεύκιππος Levkipp. Ağıl haqqında

Levkipp. Böyük diakosmos

Video-En.

 

b.e.ə. 420 Demokrit. Böyük diakosmos

Video-En-1, 2,

 

b.e.ə. 370 Demokrit. Kiçik diakosmos

Video-En.

 

b.e.ə. 335 Aristotel.

Video-En.

 

Aristotel. Metafizika.

Video-En.

 

Aristotel. Ruh Haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Kateqoriyalar

Video-En.

 

Aristotel. Şərh haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Topika

Video-En.

 

Aristotel. Sofistik təkziblər haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Birinci analitika

Video-En.

 

Aristotel. İkinci analitika

Video-En.

 

Aristotel. Fizika

Video-En.

 

Aristotel. Səma haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Yaranma və məhvolma haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Nikomax etikası

Video-En.

 

Aristotel. Böyük etika

Video-En.

 

Aristotel. Siyasət

Video-En.

 

Aristotel. Afina politiyası

Video-En.

 

Aristotel. Poetika

Video-En.

 

Aristotel. Ritorika

Video-En.

 

Aristotel. Heyvanların hissələri haqqında

Video-En.

 

Aristotel. Heyvanların yaranması haqqında

Video-En.

 

Aristotel. İqtisadiyyat

Video-En.

 

Diogen Sinik.

Video-En.

 

 

 

b.e.ə.335 Pirron.

Video-En.

 

 

b.e.ə. 301 Epikür. Əsas fikirlər

Video-En.

 

 

b.e.ə.300 Ζήνων ὁ Κιτιεύς

Zenon Kitionlu(Kipr), Stoya məktəbinin banisi

Video-En.

 

 

b.e.ə.300

 Ευήμερος

 Video-Az.

  Ίερά άναγραφή

Makedoniya hökmdarının sarayında yaşayan, kirenauklər məktəbinə aid olan qədim yunan filosofu Evhemerin "Müqəddəs siyahı" əsəri uydurulmuş səyahət haqqında hekayətdir, özünəməxsus fəlsəfi utopiyadır. Əsərin başlıca ideyası ondan ibarətdir ki, tanrılara inam ölən və ya yaşayan böyük adamlara (hökmdarlara, kahinlərə, filosoflara) perəstişdən yaranmışdır. Bu insanlar xidmətləri sayəsində ilahiləşdirilmişlər. Bu ideya din tarixinə evhermizm kimi daxil olmuşdur.

 Video-En.

 

 

b.e.ə.300  Ζήνων ὁ Κιτιεύς

Evhemer, Stoya məktəbinin banisi

Video-En.

 

 

 

 

Χρύσιππος

Qədim yunan filosofu, stoisizmin nümayəndəsi və sistemləşdiricisi

Video-En.

 

 

b.e.ə. II ƏSR

 

 

b.e.ə.168. Polibi.

Video-En.

 

b.e.ə. I ƏSR

 

b.e.ə.44 Cicero. De legibus

Siseronun "Qanunlar haqqında" əsəri

Video-En.

 

Cicero. De offiis

Siseronun "Vəzifələr haqqında

Video-En.

 

Cicero. De re publica

Siseronun "Dövlət haqqında" əsəri

Video-En.

 

 

b.e.ə.59 Titus Lucretius Carus, De Rerum Natura

Lukretsi Karın "Şeylərin təbiəti haqqında" əsəri

Video-En.

 

 

I ƏSR

 

 

 

40 İsa Peygəmbər.

Video-En.

 

56 Seneca. De Clemetia

Senekanın "Mərhəmət haqqında" əsəri

Video-En.

 

58 Seneca. De Vita Beata

Senekanın "Xoşbəxt həyat haqqında" əsəri

Video-En.

 

65 Seneca. Epistulae morales ad Lucilium

Senekanın "Lusuliyə əxlaqi məktublar" əsəri

Video-En.

 

Filon.

Video-En.

 

 

90 Ἐπίκτητος

Epiktet.

Video-en.

 

II ƏSR

 

150 Sextus Empiricus

Video-En.

 

 

161

Roma imperatoru və filosofu,  taxt-tac sahibi olan filisof adını alan Mark Avrelinin (121-180) "Özü ilə təklikdə" əsəri

Video-En.

 

 

III ƏSR

 

201  Tertullian.

Video-En.

 

 

260 Πλωτῖνος. Ἐννεάδες.

Mənşəcə  misirli olan, Romada neoplatonizm məktəbini yaradan, imperator Yuliana, Afinalı Plutarxa, Prokla güclü təsir göstərən qədim yunan filosofu Plotinin "Enneadlar" ("Onluqlar") əsəri.

Video-En.

 

 

272 Πορφύριος.

Porfiriy. Xristianların əleyhinə

Video-En.

 

 

IV ƏSR

 

357 Dönük Yulian.

Video-En.

 

 

386  Augustine. Contra Academicos.

Avqustin. Akademiklərin əleyhinə

Video-En.

 

400 Ὑπᾰτία ἡ Ἀλεξάνδρεῖα

İsgəndəriyyəli Hipatiya - neoplatonik filosof, İsgəndəriyyədə fəlsəfi məktəbin rəhbəri

Video-En.

 

V ƏSR

 

452 Πρόκλος

Neoplatonizmin Afina məktəbinin başçısı Proklın (410-485) "Teologiyanın elementləri" əsəri

Video-En.

 

VI ƏSR

 

524 Boethius

Sonuncu Romalı kimi tanınan Boetsinin "Fəlsəfə ilə təsəlli" əsəri

Video-En.

 

 

 

 

 

 

 Video-Az.

  

 

 

 Video-En.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Video-Az.

  

 

 

 Video-En.