1703

 Gottfried Wilhelm von Leibniz

 Nouveaux essais Ientendement humain

 Yeni dövr Avropa təfəkkürünün görkəmli nümayəndəsi, riyaziyyatçı və filosof Qotfrid Vilhelm Leybnitsin "İnsani zəka haqqında yeni esse" əsəri

1704

  Anthony Ashley Cooper, Earl of Shaftesbury

 Inquiry concerning Virtue or Merit

 İngilis filosofu qraf Şeftsberinin "Fəzilət və ləyaqət" əsəri onun razılığı olmadan Toland tərəfindən çap olunmuşdur.

1709

  Anthony Ashley Cooper, Earl of Shaftesbury

 Sensus Communis, an Essay on the Freedom of Wit and Humour

 İngilis filosofu qraf Şeftsberinin "Ümumi hiss: itiağıllılığın azadlığı və yumor hissi barədə essse" əsəri

1709

 Anthony Ashley Cooper, Earl of Shaftesbury 

 The Moralists, a Philosophical Rhapsody

 İngilis filosofu qraf Şeftsberinin "Moralistllər, fəlsəfi Rapsodiya" əsəri

1710

  George Berkeley

 Treatise on the Principles of Human Knowledge

 İngilis filosofu Corc Berklinin "İnsani biliyin prinsipləri haqqında traktat" əsəri

1710

   Gottfried Wilhelm von Leibniz

 Essais de Theodicee        

  Yeni dövr Avropa təfəkkürünün görkəmli nümayəndəsi Qotfrid Vilhelm Leybnitsin "Teodisiya" əsəri

1711

   Anthony Ashley Cooper, Earl of Shaftesbury

 Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times        

İngilis filosofu qraf Şeftsberinin 3 cilddə çap etdirdiyi "İnsanların xarakteristikaları, maneralar, düşüncələr, zamanlar" əsəri

1713

   John-Anthony Collins

 A discourse on freethinking

İngilis deist filosofu, Lokkun dostu və ardıcılı Entoni Kollinzin "Azadfikirlilik haqqında düşüncə" əsəri

1713

   George Berkeley

Three Dialogues between Hylas and Philonous

İngilis filosofu Corc Berklinin "Hilas və Filonus arasında üç söhbət" əsəri

1714

   Gottfried Wilhelm von Leibniz

 Monadologie       

Yeni dövr Avropa təfəkkürünün görkəmli nümayəndəsi Qotfrid Vilhelm Leybnitsin "Monadologiya" əsəri

1714

   Bernard Mandeville

 The Fable of The Bees: or, Private Vices, Public Benefits

  İngilis filosofu və satiristi Bernard Mandevil özünün "Arılar haqqında təmsil, və ya xüsusi qəbahətlər - ictimai faydalar" əsərində müəllif sübut etməyə çalışır ki, ayrı-ayrı şəxslərin nöqsanları bütövlükdə cəmiyyətin inkişafı üçün faydalıdır.

1715

   Anthony Collins

A philosophical inquiry concerning human liberty

1716

   Samuel Johnson

 Revised Encyclopedia of Philosophy

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) "Yeni Fəlsəfə Ensiklopediyası" əsəri ilk dəfə 1929-cu ildə çap olunmuşdur.

1719

   Daniel Defoe

   Robinson Crusoe

1720

 Christian Freiherr von Wolff

  Vernünftige Gedanken von Gott, der Welt und des Menschen        

  Alman fiosofu, alman fəlsəfi dilinin yaradıcısı Kristian fon Volfun "Tanrı, dünya və insan haqqında ağıllı fikirlər" əsəri

1720

   John Locke

   Elements of natural philosophy       

1721

 Christian Freiherr von Wolff

 Vernünftige Gedanken von dem gesellschaftlichen Leben der Menschen

Alman fiosofu Kristian fon Volfun "İnsanın ictimai həyatı haqqında ağıllı fikirlər" əsəri

1725

   Benjamin Franklin

  A Dissertation on Liberty and Necessity, Pleasure and PainРассуждение о свободе и необходимости, наслаждении и страдании

Amerika dövlətinin qurucularından biri, Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin banisi, sonradan Pensilvaniya Universitetinin əsasını çevrilən Filadelfiya Akademiyasının yaradıcısı Benjamin Franklinin(1705-1790) "Azadlıq və zərurət, həzz və əzab barədə düşüncələr" əsər

1725

   Francis Hutcheson

 Inquiry concerning Beauty, Order, Harmony and Design

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Gözəllik, nizam, harmoniya və Dizayn üzrə tədqiqat" əsəri

1725

  Giambattista Vico

 Principi di scienza nuova

İtalyan filosofu, tarixin fəlsəfəsinin və etnik psixologiyanın banisi Cambattist Vikonun "Millətlərin ümumi təbiəti barədə yeni elmin əsasları" əsəri

1725

   Francis Hutcheson.

  Inquiry concerning Moral Good and Evil

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Əxlaqi Xeyir və Şər üzrə tədqiqat" əsəri

1728

   Christian Freiherr von Wolff

 Philosophia rationalis sive logica

1728

   Francis Hutcheson

  Illustrations upon the Moral Sense

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Əxlaqi hiss üzrə illüstrasiyalar" əsəri

1728

 Francis Hutcheson 

 Essay on the Nature and Conduct of the Passions and Affections        

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Ehtirasların və affektlərin təbiəti və idarə olunması" əsəri

1729

 Jean Meslier

 Testament

  Fransız utopist filosofu, kənd kilsəsinin keşişi, əqidəcə ateist Jan Melyenin  "Vəsiyyət"i

1734

  Jonathan Edwards

 A Divine and Supernatural Light, Immediately Imparted to the Soul by the Spirit of God

  Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "Tanrı Ruhu tərəfindən qəlbə bilavasitə verilən ilahi və fövqəltəbii nur barədə" əsəri

1734

   François Marie Arouet Voltaire

  Lettres philosophiques sur les Anglais, Rouen

  Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Fəlsəfi məktublar" əsəri

1734

  Charles-Louis de Seconda, Baron de La Brède et de Montesquieu

Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence

  Fransız yazıçısı, hüquqşünası və filosofu Monteskyönün  "Romalıların əzəmətinin və süqutunun səbəbləri barədə düşüncələr" əsəri

1734

   François Marie Arouet Voltaire

 Traite de metaphysique

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin ölümündən sonra XVIII əsrin 80-ci illərində onun 70 cildlik əsərlər toplusunda çap olunan  "Metafizik traktat" əsəri

1734

   Francis Hutcheson

 Thoughts on Laughter,  and Observations on the Fable of the Bees: in six letters

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Gülüşə dair fikirlər, və Arılar haqqında təmsil üzərində müşahidələr" əsəri. "Gülüşə dair fikirlər" Tomas Hobbsın tənqidinə yönəlmişdir.

1736

   François Marie Arouet Voltaire

   Le Mondain

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Kübar insan" əsəri

1737

 Christian Freiherr von Wolff 

 Theologia naturalis

1738

   François Marie Arouet Voltaire

  Sept Discours en Vers sur l'Homme

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "İnsan haqqında esse" əsəri

1739

 David Hume 

 A Treatise of Human Nature

İngilis filosofu David Hyumun "İnsan təbiəti haqqında traktat" əsəri

1739

 Alexander Gottlieb Baumgarten

 Metaphysica

Alman filosofu Alexander Gottlieb Baumqartenin "Metafizika" əsəri

1740

  Gabriel Bonnot de Mably

  Parallèle des Romains et des Français   

  Fransız maarifçi-filosofu, utopist, Kondilyakın qardaşı Qabriel Bonno de Mabli özünün ilk ğsari olan  "Romalılar və fransızlar arasında paralellər"də müxtəlif idarəetmə formalarının üstünlüləi barədə mühakimə yürüdür, təm-təraqı və bolluğu tərəqqinin hərəkətverici qüvvəsi hesab edir və firavanlığın və azadlığın qarantı olaraq kral hakimiyyətinin möhkəmləndirilməsinə çağırır.

1741

 David Hume 

 Essays Moral and Political

  İngilis filosofu David Hyumun "Əxlaqi və siyasi esselər" əsəri

1741

   Jonathan Edwards

  Sinners in the Hands of an Angry God  

Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "Günahkarlar qəzəbli Tanrının əllərində" əsəri

1743

   Samuel Johnson

 An introduction to the study of philosophy exhibiting a general view of all the arts and sciences, for the use of pupils. With a catalogue of some of the most valuable authors necessary to be read in order to instruct them in a thorough knowledge of each of them

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " əsəri.

1745

 Julien Offray de La Mettrie 

  L’Histoire naturelle de l’âme

  Fransız filosofu-materialist Julyen Ofre de Lametri özünün  "Ruhun təbii tarixi" və başqa cür "Ruh haqqında traktat" adlanan əsərində   belə bir fikri əsaslandırır ki, insanın mənəvi fəaliyyəti onun bədən quruluşu ilə müəyyənləşir. Əsər ruhanilərin qəzəbinə səbəb olmuş və məhkəmənin hökmü ilə yandırılmışdır.

1745

  Denis Diderot

 Principes de la philosophie morale, ou Essai sur le mérite et la vertu par mylord S*** traduit de l'anglais

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Əxlaqi fəlsəfənin prinsipləri, və ya cənab Şeftsberi tərəfindən yazılan Ləyaqət və fəzilət haqqında esse" əsəri

1745 

   François Marie Arouet Voltaire

  Éléments de la philosophie de Newton

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "Nyutonun fəlsəfəsinin əsasları" əsəri

1745

   Samuel Johnson

 A letter from Aristocles to Authades, concerning the sovereignty and the promises of God

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " əsəri.

1746 

    Luc de Clapiers, marquis de Vauvenargues

  Introduction à la connaissance de l’esprit humain

  Fransız yazıçısı və moralist-filosofu Lyuk de Klapye  de  Vovenarqın "İnsan zəkasının anlaçılmasına giriş" əsəri

1746

  Étienne Bonnot de Condillac

  Essai sur l’Origine des Connaissances humaines

  Fransız filosofu, abbat, Mablinin qardaşı, Etyen Bonno de Kondilyakın "İnsani biliklərin mənşəyi haqqında esse" əsəri

1746

   Immanuel Kant

 Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte

Alman filosofu İmmanuel Kantın "Həyati qüvvələrin həqiqi qiyməti barədə düşüncələr" əsəri

1746

   Samuel Johnson

 Ethices elementa. Or The first principles of moral philosophy. And especially that part of it which is called ethics. In a chain of necessary consequences from certain facts

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " əsəri.

1747

 Julien Offray de La Mettrie 

  L'homme machine

  Təqiblərdən yayınaraq Hollandiyaya mühacirət edən fransız filosofu-materialist Julyen Ofre de Lametrinin burada çap etdirdiyi "İnsan maşındır" əsəri də həmçinin məhkəmənin hökmü ilə yandırılmışdır.

1747

   François Marie Arouet Voltaire

 Zadig ou la Destinée

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Zadig və ya Tale" fəlsəfi povesti      

1747

   Denis Diderot

 La Promenade du sceptiqueles ou Les allées

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Skeptikin gəzintisi və ya Xiyaban" əsəri

1747 

    Luc de Clapiers, marquis de Vauvenargues 

  Réflexions et Maximes

  Fransız yazıçısı və moralist-filosofu Lyuk de Klapye  de  Vovenarqın "Düşüncələr və maksimlər" əsəri

1747

   Denis Diderot

 Pensées philosophiques

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Fəlsəfi fikirlər" əsəri

1747

   Samuel Johnson

 A Sermon Concerning the Intellectual World

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " adlı moizəsi.

1748

 Julien Offray de La Mettrie 

 L'Homme-plante

  Prussiya kralı II Fridrixin dəvətu ilə Berlinə köçən fransız materialist-filosofu  Julyen Ofre de Lametrinin "İnsan bitkidir" əsəri burada çap olunmuşdur.

1748

   David Hume

 An Enquiry Concerning Human Understanding

  İngilis filosofu David Hyumun "İnsan idrakı haqqında tədqiqat" əsəri

1748

  Charles-Louis de Seconda, Baron de La Brède et de Montesquieu

 De l'esprit des lois

  Fransız yazıçısı, hüquqşünası və filosofu Monteskyönün  "Qanunların ruhu barədə" əsəri

1748

   Julien Offray de La Mettrie 

  L'Homme plus que Machine

   Prussiya kralı II Fridrixin dəvətu ilə Berlinə köçən fransız materialist-filosofu  Julyen Ofre de Lametrinin  "İnsan maşın olmaqdan daha üstündür" əsəri burada çap olunmuşdur.

1748

   Georg Friedrich Meier

  Anfangsgründe aller schönen wissenschaften, Band       

Alman filosofu, Baumqartenin şagirdi  Georq Fridrix Meyerin "Zəriflik haqqında bütün elmlərin əsasları" əsərinin birinci cildi

1749

  Jonathan Edwards

 Concerning the end for which God created the World

Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "Tanrının dünyanı yaratdığı məqsəd barədə" əsəri

1749

 David Hartley 

 Observations on man, his frame, his duty and expectations

İngilis filosofu David Hartlinin "İnsan, onun quruluşu, vəzifəsi və ümudləri üzərundə düşüncələr" adlı əsas əsərinin birinci hissəsində sinir sistemində vibrasiyalar təlimi inkişaf etdirilir və ideyaların assosiasiyası barədə təsəvvür psixi həyatın universal mexanizvi kimi tədqiq olunur. əsərin birinci hissəsində ilahiyyat problemləri nəzərdən keçirilir.

1749

   Jonathan Edwards

    The Nature of True Virtue

Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "Həqiqi dəyərin təbiəti" əsəri

1749

 Denis Diderot

 La Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Kor olmayanlara  korlar haqqında  məktub" əsəri Con Lokkun nəzəriyyəsindən çıxış edir: anadangəlmə ideyalar yoxdur, bütün biliklər təcrübədən əldə edilir.

1749

  Étienne Bonnot de Condillac

 Traité des Systèmes

  Fransız filosofu, abbat, Mablinin qardaşı, Etyen Bonno de Kondilyakın "Sistemlər haqqında traktat" əsəri

1750

  Alexander Gottlieb Baumgarten

 Aesthetica, pt 1

Alman filosofu Alexander Gottlieb Baumqarten "Estetika" əsərinin birinci cildi

1750

   Jean-Jacques Rousseau

 Discours sur les science et les arts

  Fransız filosofu Jan Jak Russonun "Elmlər və sənətlər haqqında mühakimələr" əsəri

1750

 Anne Robert Jacques Turgot, baron de l’Aulne,

 Lettres contre le système de Berkeley    

  Fransız iqtisadçısı, dövlət xadimi və filosofu Ann Rober Jak Türqonun "Berkli sisteminin əleyhinə məktublar" əsəri

1751

     Denis Diderot

 La Lettre sur les sourds et muets        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronu özünün  "Kar və lal olunlar haqqında məktub" əsərində də "Kor olmayanlara  korlar haqqında  məktub" əsərində olduğu kimi Con Lokkun nəzəriyyəsindən çıxış edir: anadangəlmə ideyalar yoxdur, bütün biliklər təcrübədən əldə edilir.

1751

  Julien Offray de La Mettrie 

 Système d'Épicure

    Prussiya kralı II Fridrixin dəvətu ilə Berlinə köçən fransız materialist-filosofu  Julyen Ofre de Lametrinin "Epikürün sistemi" əsəri  burada çap olunmuşdur.

1751

   Jean Le Rond D'Alembert

 étudie l'origine et les progrès des diverses sciences

  Fransız ensiklopedist alimi, filosofu, riyaziyyatçısı və mexaniki Jan Dalamberin  "Elmin mənşəyi və inkişafı barədə esse" əsəri

1751—1780

  Denis Diderot,

  Jean le Rond    D'Alembert

  Voltaire

  Rousseau

  Holbach

  Montesquieu

  Turgot 

  Condorcet . . .

 
  Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers

  "Ensiklopediya, və ya elmlərə, incəsənətə və peşələrə aid İzahlı lüğət"in fəlsəfə bölümündə Didronun "Eleya məktəbi", "Epikürizm", "Malbranşizm"  məqalələri yerləşdirilmişdir

1751

   David Hume

  An Enquiry Concerning the Principles of Morals       

 İngilis filosofu David Hyumun "Əxlaqın prinsipləri haqqında tədqiqat" əsəri

1751

   Carl Linnaeus

  Philosophia botanica        

  İsveç təbiətşünası və həkimi Karl Linneyin "Botanikanın fəlsəfəsi" əsəri

1752

   François Marie Arouet Voltaire

  Micromégas   

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Mikromeqas" əsəri 

1752

   Samuel Johnson

 Elementa philosophica: containing chiefly, Noetica, or things relating to the mind or understanding: and Ethica, or things relating to the moral behavior

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " əsəri.

1753

    Denis Diderot

  Les Pensées sur l'interprétation de la nature        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Təbiətin izahına dair fikirlər" əsəri

1753

 Etienne-Gabriel Morelly 

  La   le

Naufrage des îles flottantes, ou Basiliade du célèbre Pilpaï       

  Fransız utopist filosofu Etyen-Qabriel Morellinin utopik  "üzən adalar yaxınlığında gəmi qəzası, və ya , Basiliadq" əsəri

1754

   Samuel Johnson

 The Elements of Philosophy: containing, I. The most useful parts of logic, including both Metaphysics and Dialectic, or the Art of Reasoning: with a brief Account of the Progress of the Mind towards its highest perfection

  Kolonial Amerikanın ilk nüfuzlu filosofu və dini xadimi, Corc Berklinin davamçısı və Amerika maarifçiliyinin banisi, Kolumbiya Universitetinin birinci prezidenti  Samuel Consonun (1696-1772) " " əsəri.

1754

   Jonathan Edwards

  Freedom of the Will        

Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "İradə azadlığı" əsəri

1754

     Étienne Bonnot de Condillac 

 Traité des Sensations        

  Fransız filosofu, abbat, Mablinin qardaşı, Etyen Bonno de Kondilyakın "Deyğular haqqında traktat" əsəri

1754

   Jonathan Edwards

 A Treatise Concerning Religious Affections         

  Amerikanların bir icma olaraq birləşməsindəmüstəsna rol oynayan görkəmli ictimai xadimi, konqresionalist teoloq və filosof Conatan Edvardsın "Dini melyllər haqqında traktat" əsəri

1755

   Georg Friedrich Meier

   Anfangsgründe aller schönen wissenschaften, Band       

Alman filosofu, Baumqartenin şagirdi  Georq Fridrix Meyerin "Zəriflik haqqında bütün elmlərin əsasları" əsərinin ikinci cildi

   Moses Mendelssohn

Philosophische Gespräche        

  Baumqartenin ən əhəmiyyətli tələbəsi olan yəhudi mənşəli Mozes Mendelsonun Lessinq tərəfindən alman dilində çap olunan "Fəlsəfi söhbətlər" kitabı onun fəlsəfə sahəsində ilk görkəmli əsəridir. Alman maarifçiliyində  görkəmli rol oynamış bu əsər müəllifinə filosof,  "almanların Sokratı" reputasiyasını qazandırmışdır. Kitabda həmçinin təsdiq olunur ki, "öncədən müəyyənləşmiş harmoniya" haqqında Leybnits təlimi əslində Spinozaya məxsusdur.

1755

   Immanuel Kant

 Neue Erhellung der ersten Grundsätze metaphysischer Erkenntnisse; Doctoral Thesis: Principiorum primorum cognitionis metaphysicae nova dilucidatio        

Alman filosofu İmmanuel Kantın "Metafizik idrakın ilkin prinsiplərinin yeni izahı" əsəri

 Video-En.

1755

    Jean-Jacques Rousseau

  Discours sur I¢origine et les fondements de I¢inegalite parmi les hommes       

Fransız filosofu Jan Jak Russonun "İnsanlar arasında bərabərsizliyin mənşəyi və əsasları haqqında mühakimələr" əsəri

1755

   Francis Hutcheson

  A System of Moral Philosophy, in Three Books (2 vols. London,       

İngilis-Şotland-irland deist filosofu, Şeftsberinin etik və estetik ideyalarının sistematizatoru, Şotland maarifşiliyinin banilərindən biri Fransis Hutçesonun "Əxlaqi Fəlsəfə Sistemi" əsəri onun ölümündən sonra oğlu şərəfindən çap olunmuşdur.

1755

  Immanuel Kant

 Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels

Alman filosofu İmmanuel Kantın "Ümumi təbiət tarixi və səma nəzəriqqəsi" əsəri

   Moses Mendelssohn, Gotthold Ephraim Lessing

Pope ein Metaphysiker        

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelsonu və alman şairi, dramaturqu, və sənət nəzəriyyəçisi  Gothold Efraim Lessinqin birgə yazdıqları və aninom çap etdirdikləri "Pop-metafizik" əsəri ilə böyük alman filosofu Lebnitsin teodisiya ideyasını, yəni dünyada baş alıb gedən zülmün xeyirxah və zəkalı Tantı ideyası ilə bir araya gətirmək cəhdini ingilis şairi Aleksandr Popun hücunlarından müdafiə edirlər.

1755

    Étienne Bonnot de Condillac 

 Traité des animaux        

  Fransız filosofu, abbat, Mablinin qardaşı, Etyen Bonno de Kondilyakın "Heyvanlar haqqında traktat" əsəri

1755

 Etienne-Gabriel Morelly 

 Code de La Nature ou le véritable Esprit de ses Loix         

  Fransız utopist filosofu Etyen-Qabriel Morellinin utopik  "Təbiətin kodeksi, və ya onun qanunlarının həqiqi ruhu" əsəri

   Moses Mendelssohn

  Briefe über die Empfindungen         

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelsonun "Hisslər haqqında" əsəri estetika tarixində mühüm rol olynamışdır. Estetika terminin banisi Baumqarterdən fərqli olaraq Mendelson estetikanı ruhun müstəqil aktivliyi kimi nəzərdən keçirir.  Estetikanın sferası hislərin dumanlı sahəsi ilə zəkanın aydın  sahəsi arasındadır

1756

 Anne Robert Jacques Turgot, baron de l’Aulne,

 Existence    

  Fransız iqtisadçısı, dövlət xadimi və filosofu Ann Rober Jak Türqonun "Ensiklopediyada çap olunan" "Mövcudolma" əsərində Mövcudolma anlayışının tərifi verilir, xarici varlıqların mövcudluğunun sübutu haqqında mülahizələr təqdim olunur. burada həmçinin cəmiyyətin üç mərhələdə inkişaf etdiyi fikri təqdim olunur: Dini, spekulyativ və elmi. Tərəqqi həyat vasitələrinin əldə edilməsi üsulllarının inkişafı ilə əlaqələndirilir, siniflərin formalaşmasında siniflərin rolu qeyd olunur.

1756

 Anne Robert Jacques Turgot, baron de l’Aulne,

  Réflexions sur les langues        

  Fransız iqtisadçısı, dövlət xadimi və filosofu Ann Rober Jak Türqonun "Dil haqqında düşüncələr" əsəri

1756

  Immanuel Kant

 Monadologia Physica

  Alman filosofu İmmanuel Kantın "Monadologia Physica" əsəri

   Moses Mendelssohn

 Betrachtungen über die Quellen und die Verbindungen der schönen Künste und Wissenschaften        

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelsonun "Zərif sənətlərin və elmlərin prinsipləri haqqında" əsəri

1757

  Charles-Louis de Seconda, Baron de La Brède et de Montesquieu

 Essai sur le goût        

  Fransız yazıçısı, hüquqşünası və filosofu Monteskyönün  "Zövq haqqında esse" əsəri müllifin ölümündən sonra Ensiklopediyanın dördüncü cildində çap olunmuşdur.

1758

 Claude Adrien Helvétius 

   De l’esprit

 İsveçrə mənşəli fransız filosofu Helvetsinin "Ağıl haqqında" əsəri Roma Papası, Parisin parlamenti və Sabonnanın teologiya fakultəsi tərəfindən pislənilmiş və yandırılmışdır.

1758

   Denis Diderot

 Réflexions sur le livre De l'esprit par M. Helvetius        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Cənab Helvetsinin "Ağıl haqqında" kitabı ilə balı düşüncələr" əsəri

1758

  Benjamin Franklin

 The Way to Wealth.

  Amerika dövlətinin qurucularından biri, Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinin banisi, sonradan Pensilvaniya Universitetinin əsasını çevrilən Filadelfiya Akademiyasının yaradıcısı Benjamin Franklinin(1705-1790) "Var-dövlətə aparan yol" əsəri

1758

  Alexander Gottlieb Baumgarten

 Aesthetica, pt 2 

Alman filosofu Alexander Gottlieb Baumqartenin "Estetika" əsərinin ikinci cildi

   Moses Mendelssohn

 Über das Erhabene und Naive in den schönen Wissenschaften         

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelsonun "Zərif elmlərdə ülvilik və sadəlövhlük haqqında" əsəri

1758

   Denis Diderot

  Discours sur la poésie dramatique        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Dramatik poeziya haqqında düşüncə" əsəri

   Georg Friedrich Meier

   Anfangsgründe aller schönen wissenschaften, Band 3      

  Alman filosofu, Baumqartenin şagirdi  Georq Fridrix Meyerin "Zəriflik haqqında bütün elmlərin əsasları" əsərinin üçüncü cildi

1759

   Adam Smith

  Theory of Moral Sentiments        

İngilis-Şotland filosofu  Adam Smitin "Əxlaqi Duyğular nəzəriyyəsi" əsəri

1759

   Jean Le Rond D'Alembert

  Éléments de philosophie  

  Fransız ensiklopedist alimi, filosofu, riyaziyyatçısı və mexaniki Jan Dalamberin  "Fəlsəfənin elementləri" əsərində Dalamber dinə baxışında skeptisizm mövqeyində durdaraq qeyd edir ki, Tanrı haqqında, onun materiyaya münasibəti haqqında, və ya materiyanın əbədi olduğu və ya yaradılan olduğu bərədə nəyisə dəqiq təsdiq etmək mümkün deyildir. Əxlaqa münasibətdə Dalamberin mövqeyi belə dir ki, əxlaqi prinsiplər ictimai mühitdən asılı olmayaraq dəyişməzdir.

1759

   François Marie Arouet Voltaire

 Candide, ou l'Optimisme

  Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Kandid" əsəri

1760

   Denis Diderot

   La Religieuse       

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Rahibə" romanı

1761

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

   Christianisme dévoilé   

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın anonim çap etdirdiyi  "İfşa edilmiş xristianlıq" əsəri.

   Moses Mendelssohn

 Philosophische Schriften, 1-2        

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelson özünün iki cildlik "Fəlsəfi əsərlər"ində estetik mühakimələrin məntiqi metarlardan və ya etik məqsədlərdən asılı olmaması fikrini əsaslandırır.

1762

  Johann Georg Hamann

Kreuzzüge des Philologen (Sammlung, u.a. Aesthetica in nuce)

 Alman filosofu, Herderin müəllimi İohann Georq Haman özünün  "Filoloqun sələb yürüşləri" məcmuəsində  Haman Herderin əleyhinə çıxış edərək vurğulayır ki, dil - zəkanın birinci və sonuncu oqranıdır. dillə bağlılığı zəkanın sərhədlərini müəyyənləşdirir. Bu səbəbdən də dilin ilahi və ya təbii mənşəyi barədə mühakimə yürütmək mənasızdır. Əsərin xüsusən   "qısaca olaraq Estetika" adlandırılan hissəsində Haman "bilavasitə bilik" anlamından çıxış edərək yaradıcılıqda intuitiv məqamı ön plana çəkir.

1762

   Jean-Jacques Rousseau

 Du contract social        

Fransız filosofu Jan Jak Russonun "İctimai müqavilə və ya Siyasi hüququn prinsipləri haqqında" əsəri

1762

    Denis Diderot

 Le Neveu de Rameau        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Qardaş oğlu Ramo" əsəri

1762

   Jean-Jacques Rousseau

  Emile ou de I¢education       

 Fransız filosofu, yazıçısı və bəstəkarı Jan Jak Russonun "Emil və ya Tərbiyə haqqında" əsəri

   Die falsche Spitzfindigkeit der vier syllogistischen Figuren

1762

Denis Diderot

 Addition aux pensées philosophiques ou objections diverses contre les écrits de différents théologiens.   

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  ""Fəlsəfi fikirlər"ə əlavələr, və ya müxtəlif ilahiyyatçıların əsərlərinin əleyhinə müxtəlif etirazlar" əsəri

1763

   François Marie Arouet Voltaire

    Traité sur la tolérance

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Dözümlülük haqqında traktat" əsəri 

         Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes

1764

   François Marie Arouet Voltaire

  Ce qui plaît aux dames   

 Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Xanımlara nə xoş gəlir" əsəri

   Thomas Reid.

1764

   Moses Mendelssohn

 Abhandlung über die Evidenz in der metaphysischen Wissenschaften        

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelsonun

Prussiya İncəsənət Akademiyası tərəfindən elan edilmış və

bir çox filosofun, o cümlədən hətta Kantın da iştirak etdiyi müsabiqəyə təqdim olunmuş "Metafizik elmlərdə aşkarlıq haqqında"  adlı əsəri fəlsəfi mövzuda ən yaxşı tədqiqata görə mükafatınalayiq görülmüşdür.

   Johann Joachim Winckelmann

   Geschichte der Kunst des Alterthums       

  Kasıb çəkməçi oğlu olan alman sənətşünası, antik incəsənət haqqında və arxeologiya elmi haqqında müasir təsəvvürlərin müəllifi İohann İoaxim Vinkelmanın əsas əsəri olan "Qədim incəsənətin tarixi"         

1764

  François Marie Arouet Voltaire

  Dictionnaire philosophiques    

Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Fəlsəfi lüğət"ində "Ateist", "Ateizm", "Tantı, tanrılar", "Materiya", "Metafizika", "Fəlsəfə", "Din", "Sistem", "Teologiya", "Teoloq" məqalələrini yerləşdirir.

1764 

    Immanuel Kant

         Untersuchungen über die Deutlichkeit der Grundsätze der natürlichen Theologie und der Moral

Alman filosofu İmmanuel Kantın "Təbii teologiyanın və əxlaqın prinsiplərinin aydınlaşdirilməsına dair tədqiqatlar" əsəri 

1766

   François Marie Arouet Voltaire

  Le philosophe ignorant 

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "Nadan filosof" əsəri Holbaxın və Didronun ateizminə qarçı yönəlmişdir.

   Gotthold Ephraim Lessing

 Laokoon oder Über die Grenzen der Malerei und Poesie        

Alman şairi, dramaturqu, və sənət nəzəriyyəçisi  Gothold Efraim Lessinqin "Laokoon, və ya rəssamlıq və poeziyanın sərhədləri haqqında" əsəri

1766

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

 Théologie portative    

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın anonim çap etdirdiyi  "Yanında gəzdirə bilən ilahiyyat" əsəri.

1767

   François Marie Arouet Voltaire

 Homélies prononcées à Londres en 1765, dans une assemblée particulière.  

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "1765-ci ildə Londonda Xüsusi yığıncaqda oxunan Xütbə" əsəri dörd hissədən ibarətdir: ateizm haqqında(1), mövhumat haqqında(2), Əhd-i Ətiqin anlaşılması haqqında(3), Əhd-i Cədidin anlaşılması haqqında(4).

   Moses Mendelssohn

 Phädon, oder über die Unsterblichkeit der Seele

  "Almanların Sokratı" adını almış yəhudi mənşəli alman filosofu, ideyaları alman maarifçiliyində və yəhudiliyin reformizmində görkəmli rol oynamış  Mozes Mendelson özünün "Fedon, və ya Ruhun ölməzliyi haqqında" əsərində insan haqqında vnun Tanrı ilə münasibətləri haqqında mühakimələr irəli sürmüş və insan ruhunun ölməzliyi ilə bağlı özünəməxsus sübutlar irəli sürmüşdür. Əsər cəmiyyət tərəfindən çox böyük entuziazmla qarşılanmışdır.

   Gotthold Ephraim Lessing

   Hamburgische Dramaturgie

  Alman şairi, dramaturqu, və sənət nəzəriyyəçisi  Gothold Efraim Lessinqin "Hamburq dramaturgiyası" əsəri

1767

   François Marie Arouet Voltaire

 L'Ingénu    

  Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Safdil" əsəri

1768

   François Marie Arouet Voltaire

 La Princesse de Babylon    

  Fransız filosofu və yazıçısı Fransua Meri Arue Volterin "Babilin şahzadə xanımı" əsəri

1768

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

 La Contagion sacrée  

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın anonim çap etdirdiyi  "Müqəddəs yoluxuculuq" əsəri.

1768

   François Marie Arouet Voltaire

 Des singularités de la nature    

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "Təbiətin fenomenləri haqqında" əsəri

1769

   Denis Diderot

   Entretien entre D'Alembert et Diderot      

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Dalamberin Didro ilə söhbəti" əsərində Dalamber iləmübahisə edən Didro belə bir fikir irəli sürür ki, bütün materiyanın hiss etmə qabiliyyəti vardırş buna görə də, Dekartçıların ardınca gedərək ruh haqqında danışmağa ehtiyac yoxdur.

1769

   Denis Diderot

  Le  reve de d'Alembert        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Dalamberin yuxusu" əsəri

1770

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

  Essai sur les préjugés  

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın anonim çap etdirdiyi  "Xurafata dair esse" əsəri.

1770

   Denis Diderot

  De la suffisance de la religion naturelle        

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Təbii dinin kifayət dərəcədə olması barədə" əsəri

1770

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

  Le Système de la nature  

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbax özünün  "Təbiət sistemi, və ya Fiziki və mənəvi dünyanın qanunları haqqında" adlı əsərində Volterin ateizmlə bağlı ittihamlarına cavab verir. Kitab anonim çap olunur və müasirləri tərəfindən "materializmin bibliyası" adlandırılır. Kitab Paris Parlamendə mühakimə olunur və yandırılmağa məhkum edilir. Roma-katolik kilsəsi kitabı "Qadağan olunmuş kitablar indeksinə" daxil edir.

1771

   François Marie Arouet Voltaire

  Lettres de Memmius à Cicéron     

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "Memmiusun Siserona məktunları" əsəri Holbaxın "Təbiət sistemi"nin tənqidinə həsr olunmuşdur. burada XVIII əsr fransız manerializmi hərtərəfli təhlil olunur. Burada artıq dinin də, o cümlədən deizmin də tənqidi yer alır, Tanrının varlığının sübut üsullarının çətinlikləri üzə çıxarılır.

   Friedrich Heinrich Jacobi

 Briefwechsel zwischen Goethe und Jacobi   

  Qöte və Yakobi arasında yazışma

1772

 Johann Gottfried Herder

 Video-Az.

 Abhandlung über den Ursprung der Sprache

 Alman mədəniyyət tarixçisi və filosofu İohan Gotfrid Herderin "Dilin yaranması " əsəri

 Video-En.

1772

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

  Bon Sens, on idées naturelles opposees aux idées surnaturelles  

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın anonim çap etdirdiyi  "Ümumi hiss, və ya Təbii ideyalar fövqəltəbii ideyalara qarşıdır" əsəri.

1772

 Claude Adrien Helvétius 

  De l’Homme     

  İsveçrə mənşəli fransız filosofu Helvetsinin ölümündən sonra çap olunan "İnsan haqqında" əsəri

1772

   Denis Diderot

Réfutation suivie de l'ouvrage d'Helvétius intitulé l'Homme      

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Helvetsinin "İnsan haqqında" kitabının ardıcıl təkzibi" əsəri

1772

   François Marie Arouet Voltaire

   Voltaire Il faut prendre un parti, ou le principe d'action   

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volter özünün  "Seçim etmək lazımdır, və ya əməl prinsipi" əsərində Holbaxın "Təbət sistemi" ilə polemikada Tanrı və Təbiət növzularına dair öz deist arqumentasiyasını gücləndirməyə çalışmışdır.

1773

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

    Système social

  Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın dini əvəs edə bilən fəlsəfi sistem ortaya qoymağa çalışır, lakin onun bu istiqamətdə yazdığı əsərindən biri olan "Sosial sistem" daha onun əvvəlki əsərləri qədər uğurlu olmur. Çünki onun dinə qarçı mübariz ruhu sosial və siyasi sistemə qarşı mübariz deyildi, o xalqı inqilaba çağırmırdı, təhsilli sinifləri korrupsiyaya uğramış siyasi sistemi islahatlarla xilas etməyə çağırırdi. Dövrqn ruhu isə inqilabi ruh idi.

1773

   Denis Diderot

  Entretien d'un philosophe avec la Madame la Maréchale de **       

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Marşal ** xanımı ilə filosofun söhbəti" əsəri

1773–1774

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

 Politique naturelle

 Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın dini əvəs edə bilən fəlsəfi sistem ortaya qoymağa çalışır, lakin onun bu istiqamətdə yazdığı əsərindən biri olan "Təbii siyasət" daha onun əvvəlki əsərləri qədər uğurlu olmur. Çünki onun dinə qarçı mübariz ruhu sosial və siyasi sistemə qarşı mübariz deyildi, o xalqı inqilaba çağırmırdı, təhsilli sinifləri korrupsiyaya uğramış siyasi sistemi islahatlarla xilas etməyə çağırırdi. Dövrqn ruhu isə inqilabi ruh idi.

1773-1777

   Denis Diderot

  Paradoxe sur le comédien    

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Aktyor barədə paradoks" əsəri

   Joseph Priestley

 İngilis filosofu və teoloqu Cozef Pristlinın "Dr. Ridin insan şüuruna dair tədqiqatının təhlili" əsəri

   Benjamin Franklin.

   Advice to young tradesman       

Amerika dövlətinin qurucularından biri, sonradan ABŞ-ın üçüncü prezidenti Tomas Ceffersonun "Britaniya Amerikasında insan hüquqlarına ümumi baxış" kitabı onun öncə yazdığı məqalələr toplusundan ibarətdir. Cefferson təsdiq edir ki, Amerikada kolonistlər təbii öznüidarə hüququna malikdirlər. İngilis parlamenti yalnız Böyük Britaniyanın ərazisində hakimiyyətə malikdir.

1774

 Denis Diderot

  Discours d'un philosophe à un roi       

  Fransız filosofu və yazıçısı Deni Didronun  "Filosofun krala ünvanlanan nitqi" əsəri

1774

   François Marie Arouet Voltaire

 De l'âme    

  Fransız yazıçısı və filosofu Fransua Volterin  "Ruh haqqında" əsəri

 Johann Gottfried Herder

 Video-Az.

 Alman mədəniyyət tarixçisi və filosofu İohan Gotfrid Herder özünün "Bəşəriyyətin daha bir tarix fəlsəfəsi" əsərində maarifçilərin rasional tarix fəlsəfəsini tənqid edir.

 Video-En.

   Immanuel Kant

       Über die verschiedenen Rassen der Menschen 

   Joseph Priestley

İngilis filosofu və teoloqu Cozef Pristlinın "Hartlinin ideyaların assosiasiyası prinsipi üzərində qurulmuş insan şüuru nəzəriyyəsi" əsəri

   Adam Smith

   An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations

1776

   Paul-Henri Thiry, baron d’Holbach

  Morale universelle  

 Alman mənşəli fransız filosofu, ateist əsərlər müəllifi kimi tanınan Holbaxın dini əvəs edə bilən fəlsəfi sistem ortaya qoymağa çalışır, lakin onun bu istiqamətdə yazdığı əsərindən biri olan "Universal Əxlaq" daha onun əvvəlki əsərləri qədər uğurlu olmur. Çünki onun dinə qarçı mübariz ruhu sosial və siyasi sistemə qarşı mübariz deyildi, o xalqı inqilaba çağırmırdı, təhsilli sinifləri korrupsiyaya uğramış siyasi sistemi islahatlarla xilas etməyə çağırırdi. Dövrqn ruhu isə inqilabi ruh idi.

1776

 Gabriel Bonnot de Mably

  De la législation, ou Principes des lois        

  Fransız maarifçi-filosofu, utopist, Kondilyakın qardaşı Qabriel Bonno de Mablinin  "Qanunvericilik və ya Qanunların prinsipləri" əsəri

1776

   Honoré Gabriel Riqueti, comte de Mirabeau

 Essai sur le despotisme        

  Fransız inqilabçısı və dövlət xadimi  Honore Qabriel Riketi de Mirabonun "Despotizm barədə esse" əsəri